Πότε θα μιλήσει το παιδί μου;

Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που απασχολούν τους γονείς μικρών παιδιών είναι: "Πότε θα αρχίσει να μιλάει το παιδί μου;" Η ανάπτυξη του λόγου δεν είναι ένα ξαφνικό γεγονός, αλλά μια διαδικασία που ξεκινά από τη βρεφική ηλικία και προχωρά σταδιακά μέσα από μια σειρά σημαντικών δεξιοτήτων.

Πριν από τις λέξεις και την ομιλία

Για να μπορέσει ένα παιδί να αρχίσει να μιλάει, πρέπει πρώτα να έχουν ωριμάσει ορισμένες βασικές δεξιότητες επικοινωνίας. Πριν ακόμα ακουστεί η πρώτη λέξη, το παιδί:

• Αντιδρά στο περιβάλλον του (ήχοι, φωνές, κινήσεις).

• Ανταποκρίνεται στους ανθρώπους γύρω του (χαμογελά, γυρίζει το κεφάλι, κάνει ήχους).

• Αναπτύσσει κοινή προσοχή, δηλαδή κοιτάζει κάτι μαζί με τον γονέα ή τον φροντιστή, δείχνοντας ενδιαφέρον για αυτό.

• Αναπτύσσει διάρκεια προσοχής και είναι σε θέση να παραμείνει συγκεντρωμένο σε ένα πρόσωπο ή παιχνίδι για μικρό χρονικό διάστημα.

• Αναμένει τη σειρά του στις απλές κοινωνικές συναλλαγές (π.χ. παιχνίδι "κούκου-τσα").

• Παίζει με ποικιλία παιχνιδιών (αισθητηριακά, οργανωτικά, λειτουργικά, συμβολικά κοινωνικά).

• Εκτελεί απλές εντολές χωρίς οπτική βοήθεια ("δώσε μου…").

• Παράγει ήχους σκόπιμα, π.χ. βγάζει φωνούλες για να τραβήξει την προσοχή.

• Παίρνει πρωτοβουλία για επικοινωνία με τους γύρω του.

• Χρησιμοποιεί χειρονομίες (όπως το δείξιμο, το κούνημα του χεριού για να κάνει “γεια”).

• Μιμείται ενέργειες, χειρονομίες, ήχους και τελικά λέξεις.

Αυτά τα προ-λεκτικά βήματα είναι απαραίτητα θεμέλια για την ανάπτυξη του λόγου

Αναπτυξιακά ορόσημα του λόγου και της ομιλίας

Ακολουθούν κάποια γενικά ορόσημα γλωσσικής ανάπτυξης, που βέβαια μπορεί να διαφέρουν από παιδί σε παιδί:

• 6-12 μηνών: Βαβίζει (μπα-μπα, ντα-ντα), στρέφεται στο όνομά του, ανταποκρίνεται σε "όχι", δείχνει ενδιαφέρον για τραγουδάκια και παιχνίδια με ήχους.

• 12-18 μηνών: Λέει τις πρώτες λέξεις με νόημα (π.χ. μαμά, μπαμπά), κατανοεί απλές λέξεις και εντολές.

• 18-24 μηνών: Χρησιμοποιεί περίπου 50 λέξεις, συνδυάζει δύο λέξεις ("μπαμπά έλα", "θέλω νερό").

• 2-3 ετών: Έχει λεξιλόγιο περίπου 200-300 λέξεων, σχηματίζει προτάσεις απλής δομής (Υ-Ρ-Α), αρχίζει να γίνεται κατανοητό από τους οικείους του.

• 3-4 ετών: Χρησιμοποιεί πιο σύνθετες προτάσεις, κάνει ερωτήσεις, η ομιλία του είναι πιο κατανοητή και από ξένους.

• 4-5 ετών: Ο λόγος του είναι σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωμένος, με σωστή γραμματική, σαφή άρθρωση και λογική συνοχή.

Πότε να ανησυχήσω;

Κάθε παιδί αναπτύσσεται με τον δικό του ρυθμό. Παρ’ όλα αυτά, αν μέχρι τους 18 μήνες το παιδί δεν χρησιμοποιεί καθόλου λέξεις, ή αν μέχρι τους 18-24 μήνες δεν δείχνει πρόθεση επικοινωνίας (δεν έχει ποιοτική βλεμματική επαφή, δεν δείχνει, δεν μιμείται, δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του, δεν υπάρχουν διαστήματα από κοινού προσοχής, δεν επιθυμεί να πραγματοποιήσει κοινωνική αλληλεπίδραση), είναι καλό να γίνει εκτίμηση από λογοθεραπευτή. Το πιο σημαντικό που πρέπει να παρατηρηθεί είναι η πρόθεση για επικοινωνία, αρχικά η μη λεκτική.

Συμπερασματικά, η γλωσσική ανάπτυξη ξεκινά πολύ πριν την πρώτη λέξη. Οι γονείς μπορούν να στηρίξουν το παιδί μέσα από αλληλεπίδραση, παιχνίδι, δίνοντάς του χρόνο, χώρο και ερεθίσματα για να εξελιχθεί με τον δικό του ρυθμό.